İstanbul gerek bulunduğu konum itibariyle gerekse birçok medeniyete beşiklik yapmış bir şehir olması nedeniyle, kurulduğu tarihten günümüze dek tam bir kültürel etkileşim ve bütünleşme şehri olmuştur.
Bir tarafta fetihten sonra gidip gitmemekte serbest bırakılan Bizanslılardan kalan kiliseler, ayazmalar ve manastırlar; diğer taraftan İslami estetiğin zirveye ulaştığı camiler, çeşmeler… Kimisi bütün ihtişamıyla ayakta, kimisi biraz daha mahzun… Her ne şekilde olursa olsun bu eserlerin hepsi bir kültür mozaiğinin nadide parçalan olarak İstanbul’u süslemekteler.
İstanbul böyle olur da onun kucağındaki ilçeleri hiç ondan geri kalır mı? İşte o ilçelerden biri olan Zeytinburnu da semazenlere mekan olmuş Yenikapı Mevlevihanesi’yle, yıllarca halka şifa dağıtan Merkez Efendisi’yle, nice Ortodoks patriğin yattığı Zoohodos Piyi Kilisesi’yle, içenlerin şifa bulduğu çeşme ve ayazmalarıyla tam bir kültürel birleşme noktasıdır.
Güneyini Marmara Denizi’nin kuşattığı Zeytinburnu ilçesinin doğusunda Fatih, kuzeydoğusunda Eyüp, kuzeyinde Bayrampaşa, kuzeybatısında Esenler, batısında ise Bakırköy ve Güngören ilçeleri yer alır. İlçe arazisini batıda Çırpıcı Deresi, doğuda ise Zeytinburnu’nu tarihi yarımadadan ayıran kara surları sınırlar. Zeytinburnu kıyı şeridi ise Yedikule kapısı yakınlarından başlayıp Bakırköy ilçesi topraklarına kadar uzanır. Bu bölümün uzunluğu ortalama 2600 metre kadardır.
İlçe toprakları yerleşme başlamazdan evvel çeşitli kır bitkileri ve bodur çalılıklarla kaplıydı, yine iskandan önce İstanbul halkı tarafından dinlenme ve eğlence yeri olarak kullanılıyor, ayrıca bu topraklarda her türlü tahıl ve sebze yetiştiriliyordu. Yerleşimin başlamasıyla bodur çalılıkların yerini inşan eliyle yetiştirilen meyveli meyvesiz değişik türden bitki ve ağaçlar almıştır. Bunlar arasında elma, armut, kiraz, ayva gibi meyveli; söğüt, kavak, akasya gibi meyvesiz türden ağaçları sayabiliriz. Ayrıca Silivrikapı, Merkezefendi, Kozlu, Yedikule ve Kazlıçeşme mezarlıklarındaki çam, sedir ve köknar gibi ağaçlar çevreye ayrı bir güzellik verir.
Zeytinburnu İsmi
Zeytinburnu ismindeki “Zeytin” kelimesi Kudüslü papazların yaşadığı dönemlerde ilçenin güneyinde uzanan kıyı şeridinde yetiştirilen zeytin ağaçlarından; “burun” kelimesi ise Marmara Denizi kıyısında Yedikule ile Bakırköy arasında bulunan ve ilçenin güneyinde denize doğru hafif çıkıntı yapan küçük burundan gelir. Önceleri “Zeytinli Burun” olarak anılan bu yerin ismi zamanla “Zeytinburnu” olarak söylenmeye başlanmıştır.
